Botoks w leczeniu nadreaktywności pęcherza

Głównymi objawami pęcherza nadreaktywnego są parcia naglące oraz nadreaktywność mięśni pęcherza moczowego (tzw. wypieracza).

Parciami naglącymi nazywamy nagle pojawiające się uczucie potrzeby oddania moczu nawet przy niewielkim wypełnieniu pęcherza. Natomiast nadreaktywność mięśnia wypieracza polega na skurczu mięśni pęcherza przy małej objętości moczu i generowaniu ciśnienia w pęcherzu moczowym. U osób, którym doskwiera pęcherz nadreaktywny, skurcz mięśnia wypieracza staje się niezależny od stopnia wypełnienia pęcherza, tym samym pacjent nie ma pełnej kontroli nad oddawaniem moczu.

Objawy pęcherza nadreaktywnego często występują w przeroście gruczołu krokowego u mężczyzn. Prostata o prawidłowej wielkości nie wywołuje żadnych problemów z oddawaniem moczu. Do najczęstszych chorób prostaty należy jej przerost, zapalenie lub choroba nowotworowa. Typowymi objawami dysfunkcji prostaty jest częste oddawanie moczu w niewielkiej ilości, ból i pieczenie podczas mikcji, odczucie parcia na pęcherz moczowy nawet przy niewielkiej ilości moczu, słaby strumień moczu i wydłużający się czas mikcji, pojawiająca się krew w moczu, ból w podbrzuszu, okolicy moszny lub penisa.

Charakterystycznymi objawami pęcherza nadreaktywnego są:

• częstomocz – czyli wielokrotne oddawanie małych ilości moczu – więcej niż 8 razy na dobę
• bolesne parcie na mocz, na skutek skurczu mięśnia wypieracza
• parcia naglące – są one nagłą, bolesną oraz niepohamowaną potrzebą mikcji
• nietrzymanie moczu z parć naglących – mimowolne popuszczanie moczu z powodu silnego odczucia parcia
• obecność moczu zalegającego w pęcherzu po zakończeniu mikcji – pomimo zakończenia oddawania moczu, w pęcherzu pozostaje niewielka ilość moczu
• nykturia – oddawanie moczu w nocy, pamiętając o tym, że potrzeba mikcji w nocy po spożyciu dużych ilości płynów wieczorem jest normą

Przyczyną występowania objawów pęcherza nadreaktywnego są zaburzenia neurologiczne dotyczące nerwów odpowiadających za prawidłowe działanie układu moczowego. Zaburzenia te mogą być wywołane uszkodzeniami w obrębie rdzenia kręgowego, nieprawidłowym funkcjonowaniem połączenia nerwów z mięśniami oraz zaburzeniami czuciowymi. Objawy charakterystyczne pęcherza nadreaktywnego mogą wystąpić także w przebiegu chorób przewlekłych takich jak niekontrolowana cukrzyca, zespół jelita nadreaktywnego, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy choroba Alzheimera.

Częstość występowania objawów związanych z nadreaktywnością pęcherza zwiększa się z wiekiem. Do czynników sprzyjających wystąpieniu objawów zaliczamy:

• menopauzę u kobiet
• przerost prostaty u mężczyzn
• zaparcia
• stosowanie niektórych leków
• ale i stres oraz brak aktywności fizycznej

Toksyna botulinowa, potocznie nazywana botoksem, blokuje sygnały nerwowe oraz powoduje kontrolowany paraliż mięśni odpowiedzialnych za skurcz pęcherza moczowego. Dzięki zastosowaniu botoksu dochodzi do „zamrożenia” nerwów odpowiedzialnych za skurcze pęcherza i zablokowania uczucia nagłego parcia na pęcherz w mózgu.

Tę formę leczenia rekomenduje się pacjentom, u których zdiagnozowano nadreaktywność pęcherza o podłożu neurogennym, chorobie Parkinsona lub po uszkodzeniu rdzenia kręgowego, oraz idiopatycznym, czyli nadreaktywność pęcherza o nieznanym podłożu. Zabieg ten jest również wskazany, gdy standardowa farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub też pacjent chce uniknąć skutków ubocznych stosowania leków.

Botoks „uspokaja” pęcherz przynosząc wymierne korzyści dla pacjentów, takie jak między innymi:

• epizody popuszczania stają się bardzo rzadkie i są skąpe
• uczucie parcia zmniejsza się, podobnie jak nocne wstawanie do toalety
• poczucie wolności, spokoju i radości z życia, które nie jest już niczym skrępowane

Zabieg polega na podaniu preparatu z toksyną botulinową do ścian pęcherza moczowego drogą endoskopową przez cewkę moczową z wykorzystaniem cystoskopu. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Lekarz ostrzykuje botoksem ściany pęcherza w 20-30 miejscach. Zabieg nie jest bolesny dla pacjenta i trwa około pół godziny.

Powikłania po zabiegu są bardzo rzadkie, a efekty bardzo dobre – wiele objawów znika całkowicie podnoszą tym samym jakość życia. Po zabiegu pacjentka może wrócić do domu zwykle tego samego dnia. Pełny efekt terapeutyczny widoczny jest po ok. 4 tygodniach od zabiegu, a efekt leczniczy utrzymuje się od kilku do nawet kilkunastu miesięcy po jednorazowym podaniu leku. W przypadku zauważania nawrotu objawów ze strony pęcherza moczowego można bezpiecznie powtórzyć podanie botoksu. Po tym czasie bezpiecznie dla zdrowia można go powtórzyć, aby utrzymać pożądany stan kontrolowanej mikcji.

Podanie toksyny botulinowej jest metodą nieinwazyjną i odwracalną. Terapia z zastosowaniem tego leku w grupie chorych z naglącym nietrzymaniem moczu przynosi bardzo dobre wyniki leczenia i powoduje istotną poprawę jakości życia.

Niewątpliwą zaletą botoksu jest fakt, że po jednorazowym podaniu efekt leczniczy utrzymuje się nawet przez 9 miesięcy, co zwalnia pacjenta z obowiązku pamiętania o konieczności codziennego zażywania leków, czasami nawet trzykrotnego w ciągu doby, jak ma to miejsce w przypadku najczęściej stosowanych doustnych leków antymuskarynowych.

W kilku sytuacjach podanie do pęcherza botoksu jest niemożliwe – oto lista przeciwskazań:

• miesiączka
• ciąża i karmienie piersią
• stany zapalne układu moczowego
• korzystanie z zabiegu botoksu w ostatnich 3 miesiącach